Στις 30 Δεκεμβρίου 2011, οι κάτοικοι της Σαμόα ξύπνησαν σε έναν κόσμο που είχε αλλάξει μέσα σε μια νύχτα. Εκείνη η ημέρα απλώς… δεν υπήρξε. Δεν ήταν αργία, ούτε ημέρα εθνικού πένθους, ούτε φυσικό φαινόμενο.
Η ανεξάρτητη Σαμόα έγινε η μοναδική κατοικημένη περιοχή στον πλανήτη όπου, με κυβερνητική απόφαση, εξαφανίστηκε ένα ολόκληρο 24ωρο από την ιστορία. Το βράδυ της Πέμπτης 29 Δεκεμβρίου οι Σαμοανοί κοιμήθηκαν κανονικά και το πρωί ξύπνησαν κατευθείαν Σάββατο 31 Δεκεμβρίου, αφήνοντας πίσω τους μια Παρασκευή που ποτέ δεν ήρθε.
Το άλμα στο χρόνο και οι ανθρώπινες συνθήκες
Αυτή η «χρονική αναπήδηση» ήταν αποτέλεσμα μιας ανθρώπινης συμφωνίας που οργανώνει τον χρόνο παγκοσμίως. Από τα τέλη του 19ου αιώνα, ο χρόνος καθορίζεται με βάση τις ζώνες ώρας, οι οποίες θεσπίστηκαν το 1884 με αναφορά στον Γκρίνουιτς, ενώ στην απέναντι πλευρά του πλανήτη βρίσκεται η Διεθνής Γραμμή Ημερομηνίας, ένα αόρατο όριο που χωρίζει δύο συνεχόμενες ημέρες.
Για περισσότερα από εκατό χρόνια, η Σαμόα βρισκόταν στην «λάθος» πλευρά της γραμμής. Ενώ η ημέρα ξεκινούσε στο αρχιπέλαγος, οι γειτονικές χώρες, όπως η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία, είχαν ήδη μπει στη νέα ημέρα. Η ασυμφωνία αυτή δημιούργησε σοβαρά προβλήματα στη συνεργασία με βασικούς εμπορικούς εταίρους και επηρέαζε την οικονομική, τραπεζική και διοικητική ζωή.
Το 2010, η κυβέρνηση αποφάσισε να διορθώσει αυτή την ιστορική ανωμαλία: τα μεσάνυχτα της 29ης Δεκεμβρίου 2011, η Σαμόα προχώρησε κατά 24 ώρες στο ημερολόγιο, αλλάζοντας ζώνη ώρας από UTC−11 σε UTC+13 και συγχρονιζόμενη με την περιοχή της Ασίας-Ειρηνικού. Το αποτέλεσμα ήταν μοναδικό: μια ημέρα που δεν συνέβη ποτέ, και μια χώρα που, χωρίς να μετακινηθεί, αποφάσισε να προχωρήσει τον χρόνο της.
Το παρελθόν και η παλιά «ρολόι»
Η Σαμόα, ένα νησιωτικό κράτος στον Νότιο Ειρηνικό, περίπου στη μέση μεταξύ Χαβάης και Νέας Ζηλανδίας, αποτελείται από τα δύο κύρια νησιά Upolu και Savai’i και αρκετά μικρότερα νησιά, ενώ η πρωτεύουσα είναι η Apia, στο Upolu. Αποικία της Γερμανίας και αργότερα υπό διαχείριση της Νέας Ζηλανδίας μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Σαμόα απέκτησε ανεξαρτησία το 1962.
Η χρονική απόκλιση με τους γείτονες κρατούσε εδώ και δεκαετίες. Ήδη από τον 19ο αιώνα, η Σαμόα είχε υιοθετήσει το αμερικανικό ημερολόγιο για εμπορικούς λόγους, γιορτάζοντας δύο φορές την 4η Ιουλίου και προσθέτοντας έτσι μια «παράλληλη» ημέρα στην ιστορία της. Αυτός ο προσανατολισμός, ενώ για δεκαετίες δεν επηρέαζε την καθημερινή ζωή, έγινε πρόβλημα όταν οι κύριοι εμπορικοί εταίροι της χώρας μετακινήθηκαν στην Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία.
Οι τράπεζες και τα γραφεία εκεί έκλειναν την Παρασκευή το απόγευμα, ενώ στη Σαμόα ήταν ακόμα Πέμπτη. Οι εργάσιμες εβδομάδες ήταν ασύγχρονες, οι επιχειρήσεις έχαναν έως και δύο ημέρες εργασίας την εβδομάδα, και η επικοινωνία με την περιφέρεια ήταν προβληματική.
Η ιστορική αναπήδηση: Από τις 29 στις 31 Δεκεμβρίου
Το βράδυ της Πέμπτης 29 Δεκεμβρίου 2011, χιλιάδες κάτοικοι συγκεντρώθηκαν στις ακτές της Σαμόα για να παρακολουθήσουν ένα μοναδικό γεγονός: τη «διαγραφή» μιας ολόκληρης ημέρας. Υπήρχαν γιορτές, θρησκευτικές τελετές, αυθόρμητα πυροτεχνήματα και μια αίσθηση συμμετοχής σε ένα ιστορικό γεγονός που συμβαίνει μόνο μία φορά στη ζωή. Στις 11:59 μ.μ. ήταν ακόμα Πέμπτη· μόλις όμως χτύπησε το μεσάνυχτα, έγινε Σάββατο 31 Δεκεμβρίου. Η Παρασκευή 30 Δεκεμβρίου απλώς εξαφανίστηκε.
Το έδαφος του Τοκελάου, υπό Νέα Ζηλανδία, προχώρησε ταυτόχρονα και συμμετείχε στην ίδια ημερολογιακή αναπήδηση. Διεθνή μέσα, όπως η Guardian και η Honolulu Star-Advertiser, κατέγραψαν το γεγονός: οι Σαμοανοί συγκεντρώθηκαν γύρω από τον κεντρικό πύργο του ρολογιού στην Apia, χειροκροτώντας, ενώ οι σειρήνες και τα πυροτεχνήματα σήμαναν την αλλαγή. Ο πρωθυπουργός Τουιλαέπα Σαϊλέλε Μαλιελεγάοι υπογράμμισε τη σημασία του γεγονότος, αναφέροντας ότι πάνω από το 90% του πληθυσμού της Σαμόα ζει στη Νέα Ζηλανδία και την Αυστραλία, καθιστώντας τη συγχώνευση του χρόνου απολύτως αναγκαία.
Ο χρόνος ως πολιτική απόφαση
Η αλλαγή ζώνης ώρας της Σαμόα το 2011 ξεπέρασε το τεχνικό πλαίσιο και μετατράπηκε σε δήλωση κυριαρχίας και πολιτιστικής προσαρμογής. Οι ζώνες ώρας συχνά θεωρούνται φυσικοί νόμοι, αλλά στην πραγματικότητα είναι ανθρώπινες συμφωνίες που μπορούν να αλλάξουν όταν μια κοινωνία το αποφασίζει.
Η οικονομία υπήρξε ο κύριος οδηγός της μεταρρύθμισης. Το σχεδόν 24ωρο χάσμα με Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία επηρέαζε την τραπεζική λειτουργία, τη ροή αγαθών και την επικοινωνία. Η αλλαγή επέτρεψε στη Σαμόα να συγχρονιστεί με τα χρηματοπιστωτικά κέντρα του Σίδνεϊ και του Όκλαντ, διευκολύνοντας επενδύσεις, τουρισμό και επικοινωνία με τις σαμοανικές κοινότητες στην περιοχή.
Κοινωνικά και πολιτιστικά, η μετάβαση συνοδεύτηκε από εκκλησιαστικές τελετές, προσευχές και παραδοσιακές εορτές. Η Μεθοδοστική Εκκλησία, με σημαντική επιρροή στην κοινωνική ζωή της χώρας, οργάνωσε ειδικές λειτουργίες για να ευλογήσει τον νέο χρόνο. Για πολλούς κατοίκους, η αλλαγή ήταν σύμβολο του τέλους της απομόνωσης και της έναρξης μιας νέας εποχής σύνδεσης με τον κόσμο.
Ο πρωθυπουργός δήλωσε ότι η απόφαση ήταν «μια ευκαιρία να τιμήσουμε τις παραδόσεις μας, αλλά ταυτόχρονα να συμμετέχουμε ενεργά στην παγκόσμια οικονομία». Και έτσι, χωρίς να μετακινηθεί ούτε ένα μέτρο, η Σαμόα διαμόρφωσε το δικό της χρόνο, αφήνοντας μια μοναδική σφραγίδα στο παγκόσμιο ημερολόγιο.
