Αν και οι μεγαλύτερες ηλικίες είναι πιο πιθανό να διαγνωστούν με καρκίνο του παχέος εντέρου, οι ειδικοί παρατηρούν ανησυχητική αύξηση των διαγνώσεων σε νέους κάτω των 50. Και ενώ όλοι μας γνωρίζουμε τους τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου, όπως είναι η παχυσαρκία, το κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοόλ, συχνά υποτιμάμε τον ρόλο που παίζει το επεξεργασμένο κρέας.
Ωστόσο, τα δεδομένα μιλούν ξεκάθαρα: Το επεξεργασμένο κρέας, δηλαδή το κρέας που έχει υποστεί επεξεργασία όπως αλάτισμα, ωρίμανση, ζύμωση, κάπνισμα ή προσθήκη συντηρητικών για να βελτιωθεί η γεύση ή να διατηρηθεί περισσότερο, έχει συνδεθεί σαφώς με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου.
Ο Διεθνής Οργανισμός για την Έρευνα του Καρκίνου (IARC), τμήμα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ανέλυσε περισσότερες από 800 μελέτες παγκοσμίως και κατέταξε τα επεξεργασμένα κρέατα ως καρκινογόνα για τον άνθρωπο, ενώ το κόκκινο κρέας θεωρήθηκε «πιθανώς καρκινογόνο». Τα αποτελέσματα δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό περιοδικό The Lancet Oncology, επιβεβαιώνοντας τις ισχυρές επιδημιολογικές αποδείξεις που συνδέουν την κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος με τον καρκίνο του παχέος εντέρου.
«Αν και συμβουλεύω συστηματικά τους ασθενείς μου για τους κινδύνους που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής και τη διατροφή –συμπεριλαμβανομένου του επεξεργασμένου κρέατος– δεν είμαι βέβαιος κατά πόσο άλλοι γιατροί αναφέρονται σε αυτό τόσο συχνά», λέει στο Medscape Medical News ο Peter S. Liang, επίκουρος καθηγητής και ερευνητής στην πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου στο NYU Langone Health της Νέας Υόρκης και εκπρόσωπος της Αμερικανικής Γαστρεντερολογικής Εταιρείας.
Ο David A. Johnson, καθηγητής ιατρικής και επικεφαλής του τμήματος γαστρεντερολογίας στο Eastern Virginia Medical School, συμφωνεί λέγοντας ότι πολλοί επαγγελματίες υγείας ίσως δεν αναγνωρίζουν πλήρως τον κίνδυνο που ενέχει το επεξεργασμένο κρέας σε σχέση με τον καρκίνο του παχέος εντέρου.
Το επεξεργασμένο κρέας ως παράγοντας κινδύνου για καρκίνο του παχέος εντέρου
Ο πρόσθετος κίνδυνος για καρκίνο του παχέος εντέρου ανά γραμμάριο κατανάλωσης είναι υψηλότερος για το επεξεργασμένο κρέας σε σύγκριση με το κόκκινο. Ωστόσο, το «επικίνδυνο» όριο κατανάλωσης διαφέρει ανά μελέτη, ενώ συχνά τα δύο είδη κρέατος ομαδοποιούνται μαζί.
Για παράδειγμα, ανάλυση του UK Biobank το 2020 έδειξε ότι αυξημένη κατανάλωση κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος κατά 70 γραμμάρια ημερησίως συνδεόταν με 32% υψηλότερο κίνδυνο για καρκίνο του παχέος εντέρου και 40% για καρκίνο στο ορθό.
Πιο πρόσφατα, μελέτη του 2025 που εξέτασε τη διατροφή 542.778 γυναικών βρήκε ότι, πέραν του αλκοόλ, μόνο το κόκκινο και το επεξεργασμένο κρέας συσχετίστηκαν με τον καρκίνο του παχέος εντέρου. Η κατανάλωση μόλις 30 γρ. την ημέρα αύξανε τον κίνδυνο κατά 8%.
Ο κίνδυνος πιθανόν σχετίζεται τόσο με συστατικά του κρέατος όσο και με καρκινογόνες ενώσεις που προστίθενται ή δημιουργούνται κατά την επεξεργασία, συμπεριλαμβανομένων των παρακάτω.
- Ετεροκυκλικές αμίνες: Παράγονται σε καλοψημένα και καμένα κρέατα, από τη χημική αντίδραση σε υψηλές θερμοκρασίες κρεατίνης, αμινοξέων και σακχάρων.
- Νιτρικά/νιτρώδη άλατα: Δίνουν το ροζ χρώμα και γεύση σε προϊόντα όπως το μπέικον και το σαλάμι. Συνδυαζόμενα με αμίνες σχηματίζουν νιτροζαμίνες, από τους πιο ισχυρούς μεταλλαξιογόνους καρκινογόνους παράγοντες.
- Πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες: Δημιουργούνται σε υψηλές θερμοκρασίες και μπορούν να προκαλέσουν βλάβες στο DNA.
- Αιμικός σίδηρος: Παρών κυρίως σε κόκκινα και επεξεργασμένα κρέατα, προάγει τον σχηματισμό καρκινογόνων ενώσεων και οξειδωτικές βλάβες στους ιστούς.
Οι ενώσεις αυτές ενδέχεται να λειτουργούν συνεργικά, προκαλώντας φλεγμονές, αλλαγές στο μικροβίωμα και βλάβες στο DNA.
Μπορούμε να μειώσουμε τον κίνδυνο;
Το Παγκόσμιο Ταμείο Έρευνας για τον Καρκίνο (WCRF) και το Αμερικανικό Ινστιτούτο Έρευνας για τον Καρκίνο (AICR) συστήνουν τον περιορισμό του κόκκινου κρέατος σε τρεις μερίδες την εβδομάδα, ενώ για το επεξεργασμένο κρέας η σύσταση είναι απλή και αυστηρή: να καταναλώνεται ελάχιστα ή καθόλου.
«Δεν υπάρχει ένας μόνο παράγοντας που εξηγεί την αύξηση», λέει ο Liang. «Πρέπει να κοιτάξουμε τι προκαλεί καρκίνο του παχέος εντέρου στις μεγαλύτερες ηλικίες και να δούμε τι έχει γίνει πιο συνηθισμένο στις νεότερες ηλικίες».
Η κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος είναι ένας από αυτούς τους παράγοντες. Η μέση κατανάλωση κρέατος παγκοσμίως έχει αυξηθεί σημαντικά τις τελευταίες πέντε δεκαετίες. Μελέτη του 2022 εκτίμησε την παγκόσμια μέση κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος στα 17 γρ. ανά ημέρα, με πολύ υψηλότερα ποσοστά στις ανεπτυγμένες χώρες. Αναμένεται περαιτέρω αύξηση, με την αγορά να φτάνει από 318 δισ. δολάρια το 2023 σε 429 δισ. το 2029.
Μελέτη του 2024 έδειξε ότι συμμόρφωση στις συστάσεις των WCRF και AICR, συμπεριλαμβανομένου του περιορισμού του επεξεργασμένου κρέατος, συνδέεται με 14% μείωση του κινδύνου για καρκίνο του παχέος εντέρου.
Ο Johnson δίνει απλές συμβουλές: «Προσέξτε τι τρώτε, τις ποσότητες και την ποικιλία. Μην απαγορεύετε τίποτα εντελώς, αλλά στοχεύστε στη μείωση».
Ο Liang τονίζει τη σημασία της επανάληψης του μηνύματος από τους γιατρούς: «Η σύσταση του γιατρού είναι από τους ισχυρότερους παράγοντες αλλαγής. Ακόμα κι αν δεν πιάσει με την πρώτη, πρέπει να συνεχίσουμε να περνάμε το μήνυμα».
-(1)-(1).jpg)
